De zonnetempel van Konark, versteende poëzie
Tempels en ruïnes blijven voor mensen met een passie voor geschiedenis fascinerende onderwerpen, restanten van vervlogen tijden zijn het letterlijk monumenten van het menselijk verhaal. De indruk die deze plaatsen nalaten zijn meestal overweldigend en zelfs verpletterend alsof men voor heel eventjes een glimp kan hebben van een periode die we slechts kennen uit musea, geschiedenisboeken, multimedia en verhalen van de grote auteurs. Het blijft me verbazen dat de meeste toeristen niet eens de moeite nemen om enkele honderden kilometers landinwaarts te trekken op zoek naar deze avonturen met een archeologisch parfum. Vele landen en gebieden blijven daardoor onderschat en magische plaatsen onbekend, dit is ook het geval met de Zwarte Pagode of de Zonnetempel van Konark in het al even feeërieke India.
De tempel is opgetrokken uit geoxideerd zandsteen en was gebouw door Koning Narasimhadeva I van de Oosterse Ganga Dynastie in Odisha, India. Hoewel de tempel niet zo bekend is als andere Indische parels zoals de Taj Mahal, de tempels van het eiland Elephanta en tientallen andere heilige bouwwerken. De zwarte Pagode staat dan ook op de lijst van Wereld erfgoed en is één van de zeven wonderen van India.
De plaatselijke bevolking gelooft nog steeds dat de tempel opgetrokken is door Samba, de zoon van Krishna. Deze samba kreeg melaatsheid en werd na 12 jaar boetedoening genezen door de zonnegod Surya. Uit dankbaarheid zou hij deze tempel hebben opgetrokken.
Etymologisch
De naam Konark is een samenstelling in het Sanskriet van de woorden Kona (hoek) en het woord Arka (zon) om de dedicatie in de verf te zetten voor de zonnegod Surya. Waar de tweede naam zwarte Pagode vandaan komt heb ik jammer genoeg niet kunnen achterhalen.
Architecturaal
De tempel ligt bijna aan de kustlijn en is er slechts 3 km van verwijderd. Het heeft de vorm van de strijdwagen van zonnegod Surya en is rijkelijk versierd met talrijke kunstwerken in steen uitgehouwen. Het complex is een afbeelding van de strijdwagen en de zeven mythische paarden met aan de basis 12 veelvuldig versierde wielen. Deze gigantische wielen zijn tevens de hoofdattractie van de tempel. De spaken in de wielen vertegenwoordigen de zonnestralen en dienen tevens als zonnewijzer met een verbluffende juistheid die exact de tijd van de dag weergeeft. Het dak in piramide vorm staat 30 m boven de grond. Verrassend zijn ook de erotische afbeeldingen die men soms nog terug kan vinden in Indische tempels.De toegang wordt bewaakt door twee gigantische leeuwen, die elk een oorlogsolifant verpletteren. Elke olifant verpletterd op hun beurt een menselijke gedaante. De leeuw staat hier voor trots, de olifant is de representatie van geld, de moraal is simpel: “ trots en geld verpletteren de mens”.
Gebouwd in een majestueuze stijl veroverde deze tempel zich een plaats in de top van de meest prachtige gebouwen in Azië. Nog steeds zijn zowel bezoekers als wetenschappers verbaasd over de imposante dimensies van het complex en de harmonieuze integratie van architectuur en kunst. Iedere cm van de tempel is versierd met gedetailleerde afbeeldingen. Duizenden voorwerpen en afbeeldingen stellen een resem figuren en objecten voor zoals goden, muzikanten, dansers, geliefden, de plaatselijke aristocratie en scenes uit het dagelijks leven. De flora en vooral de fauna zijn eveneens rijkelijk vertegenwoordigd. Niet minder dan tweeduizend olifanten zijn zichtbaar op de tempelmuren. Andere kunstwerken zijn bijzonder interessant en roepen eveneens veel vraagtekens op zoals mythologische figuren en geometrische puzzels. De kunstwerken zijn een perfect elixir tussen het mysticisme en de mens.
De erotische afbeeldingen zijn wereldbefaamd en bevinden zich voornamelijk op de tweede verdieping van het complex. Hoewel sterk erotisch getint stralen deze een zeer esthetische en zelfs lyrische sfeer uit. Deze open geest mentaliteit straalt zich verder uit in tienduizenden afbeeldingen over alle onderwerpen: mensen, dieren, en hemelse figuren.
De Zonnetempel is in alle opzichten uniek, ondanks het feit dat een deel ervan nu in ruïnes ligt. De afmetingen van de tempel zijn 261 meter op 160 meter. De positie van de tempel is op de grens van Oost en West richting. De omgeving is even fabelachtig als het bouwwerk zelf en is omgeven door natuurlijke beplantingen zoals mahonie boomsoorten en rozerood welke groeien op een zandige ondergrond.
De zichtbare structuur vandaag staat bekend als de mantapa. Ooit was er een gigantische toren aan het begin van het complex die zeker 60 meter hoog was, hoger dan gelijk welke tempel in India. Jammer genoeg heeft deze de eeuwen niet overleefd.
De geheimzinnige magneten en de drijvende afgod
Volgens de legende is deze tempel uniek omdat tussen iedere twee stenen een ijzeren plaat is ingebouwd. Deze stelling is bewezen door wetenschappelijk onderzoek. De bovenste verdiepingen van de tempel werden versterkt door massieve ijzeren staven. Hier werkten maar liefst 1.200 architecten aan gedurende een periode van 12 jaar. De piek van de hoogste toren was eigenlijk een magneet van 52 ton. De magneet zorgde ervoor dat de constructie standhield ondanks vijandige weersomstandigheden dicht bij de kustlijn. De pratima (een afgodsbeeld) zweefde als het ware op elektromagnetische velden veroorzaakt door de vele aanwezige magneten. De tempel werd zo gebouwd dat de zonnestralen vielen op de grote diamant die was bevestigd op het afgodsbeeld. Dit resulteerde in een sprookjesachtig spectrum van kleuren en duurde elke morgen enkele minuten. Deze magneten werden later door de Britten gestolen om toegang te krijgen tot de fabelachtige edelsteen.
Volgens een andere legende was de magnetische kracht zo groot dat de schepen voor de kust averij opliepen en schipbreuk leden. De Portugezen zouden de grote magneet verwijderd hebben om hun schepen te beschermen, de hoeksteen van de tempel was verplaatst wat leidde tot de ineenstorting van de voornaamste gebedszaal.
Het einde van de zwarte Pagode
Volgens geschiedschrijving werd de zwarte Pagode vernietigd door islamitische indringers die alle niet islamitische gebouwen wilden vernietigen. In een blind fanatisme hielden de moslims lelijk huis en zaaiden terreur en verderf. Een gevreesde persoon genaamd Kalapahad was een Hindoe verrader die zich had bekeerd tot de islam. Hij slaagde erin om het bouwwerk grotendeels te doen instorten, honderdduizenden kunstwerken werden door godsdienstige terreur vernietigd. De moslims namen de regio over in 1568 en hielden er een schrikbewind. De lokale bevolking kon verschillende artefacten verbergen en hadden die begraven onder het oog van de moslim misdadigers. Verschillende kunstwerken zijn aldus nog steeds niet teruggevonden en bevinden zich waarschijnlijk onder de grond in het gebied van de tempel. Gezien de mosliminvloed dodelijk was voor alle socioculturele activiteiten begon iedereen de stad Konark te ontvluchten en werd de eens zo welvarende stad een spookstad.
Bedenking
Een bezoek aan deze tempelstad is dubbelzijdig: er is de fascinerende confrontatie met een periode die men moeilijk kan voorstellen, de lucht is gevuld met verhalen en indrukken die op je netvlies gebrand staan, en er is het gevoel van verlies bij het zien dat een groot deel van deze menselijke schat werd verwoest door blinde agressie in naam van een “hoger” wezen.
Vernietigingen van metropolen zoals Konark is de dag van vandaag ook nog werkelijkheid, automatisch deed mij dit denken aan de Taliban in Afghanistan die met de arrogantie der dwazen eeuwenoude beelden dynamiteerden.
De tweede indruk onder een strengende hitte is er een van nederigheid bij het zien bij al deze pracht en praal en dankbaarheid dat India de middelen en de mankracht heeft vrij gewaard om dit monument te beschermen samen met de UNESCO. Konark was voor mij de bevestiging dat India een land is die een enorm potentieel toeristische waarde heeft.
Konark is voor mij dan ook versteende poëzie en onvergetelijk!
Literatuur over de tempel van Kornak kan je hier vinden.
