Richelieu: De rode kardinaal en schaduwkoning

Richelieu, kardinaal, staatsman, dictator

Biografie

Geboren te Parijs in 1585 onder de naam Armand Jean du Plessis de Richelieu in een kroostrijk gezin van vijf. Het gezin behoorde tot de lagere Franse adel, zijn vader was een soldaat, en Heer van Richelieu, zijn moeder was de dochter van Frankrijk meest gekende jurist. Op vijfjarige leeftijd sneuvelde zijn vader in één van de vele Franse oorlogen, dankzij de bescherming van de kroon werd het gezin een armzalige bestaan gespaard. Niet lang daarna na een korte studie filosofie volgde hij in de voetsporen van zijn vader en nam dienst in het leger. Hij beleefde een typisch leven van soldaat zonder noemenswaardige evenementen. Wegens bewezen diensten aan het koninkrijk erfde de familie een groot stuk land, de inkomsten van dit domein werden volledig aangewend om het gezin te onderhouden. Hierop was er tegenkanting van de kerkelijke overheid die aasden op de geldelijke inkomsten. Om letterlijk de kerk in het midden te houden werd besloten om één van de zonen bisschop te maken van de regio, aldus werd Richelieu klaargestoomd om de bisschop te worden van Luçon. In 1606 kreeg hij van de toenmalige Koning zijn benoeming. Gezien zijn zeer jeugdige leeftijd voor de functie kreeg men een uitzonderlijke toestemming van de Paus. Door zijn buitengewone intelligentie werd hij al gauw de machtigste persoon in de Franse Kerk.

 

De ambitieuze Bisschop

Richelieu bleek een geboren organisator te zijn en bovendien een zeer welbespraakte redenaar. Hij werd in een zeer korte tijd immens populair en bekend voor zijn uitermate devotie. De positie van de Kerk was in die tijd pro-Spaans en hij vertegenwoordigde dan ook die fractie in de Staten Generaal. Zoals Hitler later had hij een bijna hypnotische kracht op de mensen en een voor die tijd ongekend charisma. Maria de Medici , regentes van Frankrijk haalde hem dan ook maar al te graag naar het Koninklijke hof. Hij werd later officieel kapelaan van de nieuwe Koningin Anne van Oostenrijk. In een mum van tijd werd hij Minister van Buitenlandse Zaken en Minister van Oorlog.

Na één van de zoveelste intriges aan het hof werd Marie de Medici verbannen en de politieke carrière en macht van de rode kardinaal leek over te zijn. Haar zoon Louis XIII herstelde haar later in eer door de bemiddeling van Richelieu. Dezelfde Marie de Medici kon haar zoon overtuigen Richelieu aan te stellen als lid van de Koninklijke Raad, enkele maanden later werd hij de hoogste Minister in rang.

 

 

De tirannieke staatsman

De Richelieu administratie werd legendarisch en berucht temeer hij acteerde als een echte despoot en hij onverbiddelijk iedere tegenspraak in het bloed smoorde. Hij krikte de financiën op alle manieren die hem goed leken, en werd de echte schaduw koning. De zwakke infantiele koning was slechts een strooien pop, en Richelieu hanteerde de koordjes meesterlijk. Frankrijk was Richelieu en Richelieu was Frankrijk. Dankzij een ingenieus systeem van spionnen, tipgevers, ver doorgedreven corruptie en intriges werd de Rode Kardinaal de meest gevreesde man in Frankrijk en Europa. Zijn doelstelling was eenvoudig hij zou van Frankrijk de sterkste natie ter wereld maken. Samen met de fondsen en het psychologisch aanzien van de Kerk was hij onbetwistbaar de gevaarlijkste man in Europa. De geestelijke was al lang verdwenen, Richelieu toonde met de jaren zijn ware gezicht, die van manipulator, nietsontziende dictator, leugenaar en bedrieger. Frankrijk keek ernaar en beefde bij het horen van zijn naam. In Frankrijk waren er slechts twee mogelijkheden je was voor Richelieu of tegen hem.

 

Het einde van “Koning Richelieu”

In november 1642 werd hij ernstig ziek. Hij stierf één maand later. Zijn regering werd gekenmerkt in de geschiedenis als één van staats egoïsme en een tijd van zwaar lijden voor de arme Franse bevolking. Enkele dagen voor zijn dood schreef hij naar de Koning : “Ik verlaat het Koninkrijk op zijn toppunt van glorie”. Louis XIII stierf enkele maanden later, de nieuwe machthebbers slaagden erin Frankrijk te zuiveren van de invloed van Richelieu en zijn oude getrouwen . Enkele jaren later echter onder onmiddellijk invloed van het Vaticaan werd Kardinaal Mazarin aangeduid als zijn opvolger. Mazarin was een goedkope kopie van het origineel want hij maakte gebruik van dezelfde technieken die Richelieu in het leven had geroepen, eens te meer had Frankrijk een geestelijke leider die de eigenlijke macht had in Frankrijk. Van een scheiding der machten hadden ze in die tijd duidelijk nog niks begrepen. Richelieu en Mazarin zijn de beste voorbeelden van een Kerk die zich steeds heeft willen bemoeien met de Europese politiek, jammer genoeg zijn het ook typische erfenissen van een bemoeienis die nefast was voor de ontwikkeling van het land en van Europa.

 

Weetjes over Richelieu

  • De Rode Kardinaal kreeg zijn bijnaam door de kleur van zijn kerkelijk gewaad, hij was steeds gekleed in het rood, soms geaccentueerd met zwart.
  • Hij was de eerste staatsman die het belang van de media herkende, zo stichtte hij onder andere een krant om zijn propaganda te verkondigen.
  • Zoals vele “halve heiligen” bleek hij een normaal mens te zijn van vlees en bloed. Hij liep onder andere een geslachtsziekte op, en had een perverse reputatie.
  • Hij was ook auteur van verschillende (politieke) werken.
  • Alexandre Dumas gebruikte zijn personage dankbaar als Nemesis in “de drie musketiers”.
  • De figuur Richelieu is het onderwerp geweest van honderden boeken, films, verhalen en kunstwerken.
  • De Franse Marine heeft een oorlogsbodem genaamd naar Richelieu.
  • Het was Richelieu die beval een kolonie te stichten in de nieuwe ontdekte gebieden mede daarom spreekt men nu nog vandaag Frans in Québec (Canada) en Louisiana (USA).

 

 

Citaten van de Rode Kardinaal

  • “Geef me zes geschreven regels door iemand en ik zal een excuus vinden om hem op te hangen”.
  • “Oorlog is één van de obstakels die God leuk vond om te belagen op de mensheid”.

 

 

Bedenking

Het is merkwaardig dat een jongeman van lagere adellijke afkomst zich heeft kunnen opwerken als één van de machtigste mannen van Europa. Zijn slechte kanten eventjes terzijde genomen, dient gezegd dat hij ondanks bedenkelijke mechanismen hij een uiterst briljant staatsman is geweest. Heden staat hij nog steeds als synoniem voor intrigant en macht in de schaduw. In feite heeft hij de term “Staat in de Staat” betekenis gegeven, uiteraard zou hij later nog gevolgd worden door talrijke andere voorbeelden. Het verhaal Richelieu illustreert ook nog eens dat de Vaticaan als instantie een politieke agenda heeft gehad en nog steeds heeft, dit op zichzelf is een verontrustend feit. Hij zal in de geschiedenis overleven als een bijzonder iemand en blijft tot de verbeelding spreken.

© Thalmaray – 2011 – (Revisie 2018).

Literatuur en multimedia over Richelieu kan je hier vinden.

Leave a Comment